Επετειακό δημοσίευμα | Ο τορπιλισμός της Έλλης

Επετειακό αφιέρωμα στον τορπιλισμό της "ΕΛΛΗΣ"

Ήταν αρχές Αυγούστου 1940 όταν η διοικούσα επιτροπή του Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελίστριας Τήνου ζήτησε με επιστολή της προς το Υπουργείο Ναυτικών την αποστολή πολεμικού πλοίου στο νησί λόγω των εορταστικών εκδηλώσεων προς τιμή της Παναγίας. Το υπουργείο ανταποκρίθηκε θετικά και έστειλε το καταδρομικό "ΕΛΛΗ",παρά τις τεκμηριωμένες αντιρρήσεις του Αρχηγού Στόλου Επ. Καββαδία.

Στις 15 Αυγούστου 1940 η "ΕΛΛΗ" αγκυροβόλησε 550 μέτρα από τον μεσημβρινό λιμενοβραχίονα της Τήνου. Το κλίμα στο σημαιοστολισμένο πλοίο ήταν πανηγυρικό, πάραυτα ο κυβερνήτης Αγ. Χατζόπουλος ήταν ανήσυχος γι΄αυτό διέταξε την λήψη μέτρων ασφαλείας: τήρηση στεγανών εν πλω, ο λέβητας σε πλήρη πίεση, αντιεροπορικά πυροβόλα σε ετοιμότητα. Το καταδρομικό ήταν καθόλα έτοιμο για πιθανή επίθεση από αέρος όχι όμως από βυθό.

Καταδρομικό Έλλη

Στις 07:00 πέταξε πάνω από την περιοχή ένα Ιταλικό αναγνωριστικό αεροπλάνο το οποίο έκανε την αναγνώριση περιοχής λίγο πριν την υποβρύχια επίθεση. Κανείς δεν έδωσε σημασία οι Ιταλοί συχνά επιδίδονταν σε τέτοιες επιδείξεις δύναμης. Στις 8:25 ο αρχικελευστής Κατσαϊτης φωνάζει " Τορπίλη δεξιά, τορπίλη δεξιά", την φωνή του πρόλαβε η πρώτη έκρηξη που ανασήκωσε το πλοίο και έριξε τα πρώτα θύματα του καταδρομικού στην θάλασσα.

Η Έλλη διακρίνεται δεξιά ενώ έχει ήδη πληγεί.
Η έκρηξη που φαίνεται προέρχεται από τις τορπίλες που έπεσαν στον λιμενοβραχίονα

Εν μέσω καπνών διαμελισμένων σωμάτων και φωνών ο κυβερνήτης δίνει διαταγή για περίθαλψη των τραυματιών, διάσωση όσων είχα πέσει στην θάλασσα και ρυμούλκηση του πλοίου. Παράλληλα το Ιταλικό υποβρύχιο Delfino ρίχνει άλλες δύο τορπίλες που στοχεύουν τα επιβατηγά "ΕΣΠΕΡΟΣ, ΑΘΗΝΑΙ, ΕΛΣΗ, ΑΡΝΤΕΝΑ", ευτυχώς αστοχούν και πέφτουν πάνω στον λιμενοβραχίονα.

Το επιβατηγό ατμόπλοιο "ΕΣΠΕΡΟΣ" με πλοίαρχο τον Γεράσιμο Φωκά έσπευσε να ρυμουλκήσει την "ΕΛΛΗ" αλλά δεν κατάφερε καθώς κατά την απόπειρα ρυμούλκησης έσπασαν τα ρυμούλκια.

Επιβατηγό Έσπερος

Έπειτα από δύο ώρες προσπαθειών διάσωσης του πλοίου το "ΕΛΛΗ" βυθίστηκε παίρνοντας μαζί του εννέα μέλη του πληρώματος, μεταξύ αυτών και ο αρχικελευστής Κατσαϊτης που αναγνώρισε την θανάσιμη τορπίλη. Ο κυβερνήτης Χατζόπουλος αρνούνταν να εγκαταλείψει το πλοίο με αποτέλεσμα να τον πάρουν "σηκωτό" οι αξιωματικοί και να διασωθούν έτσι επιβιβαζόμενοι σε μια σωστική λέμβο.

Ο κυβερνήτης της Έλλης Αγ. Χατζόπουλος

Οι Έλληνες εμπειρογνώμονες διαπίστωσαν ότι επρόκειτο για Ιταλικό υποβρύχιο από τους σειριακούς αριθμούς που βρέθηκαν στα θραύσματα των τριών τορπιλών. Η κυβέρνηση Μεταξά διέταξε να μην ανακοινωθεί τίποτε περί της εθνικότητας του υποβρυχίου και απέφυγε οποιαδήποτε κίνηση θα μπορούσε να θεωρηθεί casus belli για την Ιταλία.

Μεταπολεμικά διαπιστώθηκε ότι το επιτιθέμενο υποβρύχιο ήταν το Ιταλικό Delfino με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Giuseppe Aicardi. Το Delfino και τα 28 μέλη του πληρώματος βυθίστηκε στον Τάραντα στις 23 Μαρτίου του 1943 όταν συγκρούστηκε με μικρό πλοιάριο που το συνόδευε κατά την έξοδο του από το λιμάνι.

To υποβρύχιο Delfino

Ωστόσο ο κυβερνήτης Aicardi γλίτωσε καθώς παρέδωσε την διοίκηση του υποβρυχίου μετά τον τορπιλισμό της "ΕΛΛΗΣ", συγκεκριμένα το 1960 δήλωσε στο περιοδικό Tempo: " Δεν είχα ούτε δισταγμό ούτε ταλάντευση. Είχα συνείδηση ότι εκτελώ μια στρατιωτική διαταγή, η οποία δεν έδινε περιθώρια για αμφιβολίες." συνεχίζοντας την δήλωση του αναφέρει "Από ότι ήξερα η διαταγή που είχα πάρει μπορούσε να αποτελεί το προοίμιο για μια άμεση, κανονική είσοδο στον πόλεμο"

Το μαυσωλείο της Έλλης στην Παναγιά της Τήνου.

Σήμερα στη Τήνο δίπλα στην εκκλησία της Ευαγγελίστριας βρίσκεται το μαυσωλείο της ΕΛΛΗΣ εκεί εκτίθενται ένα θραύσμα από την φονική τορπίλη ένα μοντέλο του πλοίου, επίσης φυλάσσονται τα οστά του πληρώματος που αποτέλεσαν τους πρώτους νεκρούς του Β' παγκοσμίου πολέμου ενώ τα ονόματα τους και οι βαθμοί αναγράφονται σε μια μαρμάρινη πλάκα:

Π. ΚΑΤΣΑΪΤΗΣ Αρχικελευστής Πυροβ.

Ν. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Κελευστής Μηχ.

Ι. ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΣ Υποκελ. Β΄ Μηχ.

Ι. ΑΝΕΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Ναύτης Θερμ..

Μ. ΠΕΤΑΣ Ναύτης Εθελ. Αρμ. 

Δ. ΤΟΜΑΡΑΣ Ναύτης Εθελ. Προτ..

Γ. ΓΡΙΒΑΣ Ναύτης Θερμ.

Ι. ΜΠΟΝΟΣ Ναύτης Θερμ.

Α. ΚΑΛΙΑΣ Ναύτης Θερμ

Επιμέλεια: Δημήτρης Χάϊδας 

Μέρος των πληροφοριών προέρχεται από την: "Μηχανή του χρόνου"