Στην οδό Αγ. Δημητρίου βρίσκεται ένα κτίριο σήμα κατατεθέν για την Θεσσαλονίκη το Υπουργείο Μακεδονίας Θράκης γνωστό και ως διοικητήριο. Το κτίριο κατασκευάσθηκε το 1891 υπό την εποπτεία του Ιταλού αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι. Ο Ποζέλι έχει κατασκευάσει κι’ άλλα γνωστά κτίρια της πόλης όπως (το στρατηγείο Γ’ σώμα στρατού, την παλιά Φιλοσοφική Σχολή, την βίλα Αλλατίνη κ.α.) Το αρχικό κτίσμα ήταν τριώροφο και κατασκευάστηκε σε εκλεκτικιστικό ρυθμό όπως και άλλες κατασκευές του Ποζέλι. Αξιοσημείωτη είναι η αναφορά της εγγονής του αρχιτέκτονα Ζωρζέτας Ποζέλι ως προς τον τρόπο θεμελίωσης του κτίσματος.
Σύμφωνα με το βιβλίο της «Ο Vitaliano Poselli της Θεσσαλονίκης» η συγγραφέας καταγράφει ότι «Αφού σκάφθηκε ο χώρος και μπήκαν τα θεμέλια 60.000 αυγά ρίχθηκαν μαζί με πέτρα και ασβέστη και ό,τι άλλο βάζουν. Οι αργόσχολοι μαζεύτηκαν και κοίταζαν τα αυγά, με το κέλυφος βέβαια, να ρίχνονται στο σκάμμα. Αυτό το έκανε ο Ποζέλι για να σφίξουν τα θεμέλια και να γίνουν απόλυτα στερεά, να μην πέφτουν με τίποτα.»
Με την περάτωση του
έργου το κτίριο χρησιμοποιήθηκε ως έδρα του Τούρκου διοικητή της πόλης και των
δημοσιών υπηρεσιών του οθωμανικού κράτους. Στο διοικητήριο στεγαζόταν οι εξής
υπηρεσίες το δημοτολόγιο, υποθηκοφυλακείο, λογιστήριο, κτηματολόγιο,
ειρηνοδικείο, την αίθουσα νομαρχιακού συμβουλίου, την διεύθυνση εξωτερικών
υποθέσεων, αστυνομίας και χωροφυλακής, πρωτοδικείο, εμποροδικείο και
ιεροδικείο. Περιμετρικά του Κονακίου όπως το έλεγαν οι Τούρκοι βρισκόταν το
Σαατλί Τζαμί που εικονίζεται και σε φωτογραφία παρακάτω ακόμη υπήρχε ένα
λουτρό, τα διαμερίσματα του χαρεμιού, αστυνομικές αρχές, υπηρεσίες, φυλακές,
στάβλοι και τηλεγραφικό κέντρο.
Αξιοσημείωτο είναι πως στις
26 Οκτωβρίου
1912 και
ώρα 23:30 μμ στο Διοικητήριο υπογράφηκε το πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης
από τον Τούρκο διοικητή Χασάν Ταχσίν πασά και τους Ελλήνες Αξιωματικούς Βίκτωρα
Δούσμανη και Ιωάννη Μεταξά. Έπειτα με την απελευθέρωση της πόλης το μέχρι
πρότινος Κονάκι στέγασε τα γραφεία της Γενικής Διοίκησης. Η μεγάλη φωτιά του
1917 κατέστρεψε μεγάλο μέρος του
περιβάλλοντα χώρου παραταύτα το διοικητήριο έμεινε άθικτο. Κατά τη δεύτερη
μεσοπολεμική δεκαετία κατασκευάσθηκε η πλατεία Διοικητηρίου που αποτέλεσε την
μοναδική σε αρχιτεκτονικό σχεδιασμό ιταλικού
Art Deco.
Το
1954 κατά τις εργασίες αποκατάστασης
του κτιρίου προστέθηκε ένας όροφος και το αρχικό αέτωμα ρυθμού οθωμανικού
μπαρόκ αντικαταστάθηκε από ένα αέτωμα τριγωνικό. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο το κτίριο
πήρε την μορφή που σήμερα γνωρίζουμε το
1955
.
Το
1990 αποφασίσθηκε από τον δήμο
Θεσσαλονίκης η κατασκευή υπόγειου χώρου
στάθμευσης στο σημείο όπου πριν βρισκόταν η πλατεία Διοικητηρίου αλλά το έργο
σταμάτησε λόγω της αποκάλυψης μεγάλου όγκου αρχαίων ευρημάτων. Έτσι σήμερα στην θέση της πλατείας συναντάμε
τα αποκαλυφθέντα αρχαία.
Επιμέλεια: Δημήτρης Χάϊδας
