Τίτλος: Εκείθεν της Αγίας Παρασκευής – Το τοπίο της δυτικής υπαίθρου της Θεσσαλονίκης (1914-1919)Συγγραφεάς: Σπύρος Λαζαρίδης
Η ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα σειρά βιβλίων από τη University Studio Press και σε επιμέλεια του Γιάννη Μέγα σχετικά με τη Θεσσαλονίκη κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο έφτασε αισίως στο 9ο τεύχος της. Το βιβλίο αυτό είναι αφιερωμένο στις αλλαγές, που συνέβησαν στη Δυτική Θεσσαλονίκη κατά αυτήν την περίοδο και δεν θα υπήρχε νομίζω καταλληλότερος συγγραφέας να γράψει αυτό το έργο από τον Σπύρο Λαζαρίδη.
Η έκδοση και εδώ είναι άριστη ποιοτικά. Πιο λίγες οι φωτογραφίες σε σχέση με άλλα βιβλία της σειράς. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχουν οι σημειώσεις και η βιβλιογραφία.
Αν μπορούμε να πούμε ότι μία περιοχή της Θεσσαλονίκης άλλαξε ριζικά το πρόσωπό της κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αυτή σίγουρα είναι η περιοχή έξω από τα δυτικά τείχη της πόλης. Για πολλούς αιώνες οι αναφορές σε κείμενα για αυτήν ήταν ελάχιστες και ιστορικά δεν εμφάνιζε ενδιαφέρον. Στα τέλη του 19ου αιώνα αρχίζουν να γίνονται οι πρώτες αλλαγές, οι οποίες όμως δεν άλλαξαν ιδιαίτερα τη σημασία της Δυτικής Θεσσαλονίκης. Έπρεπε να έρθει ο Α΄Παγκόσμιος Πόλεμος με την έλευση των χιλιάδων στρατιωτών και προσφύγων για να αλλάξει ο ρους της ιστορίας αυτού του τόπου.
Ο Λαζαρίδης είναι ίσως ο πιο ειδικός στην έρευνα και την καταγραφή της Δυτικής Θεσσαλονίκης. Το έργο του «Η μοναξιά του Ζέιτενλικ» αποτελεί για μένα το σημαντικότερο βιβλίο για το παρελθόν αυτής της περιοχής. Στο βιβλίο της ανάρτησής μας επικεντρώνεται στις αλλαγές, που συνέβησαν χρονικά από το 1914 έως το 1919.
Το βιβλίο χωρίζεται σε 4 κεφάλαια, τα οποία ακολουθούν χρονολογική σειρά.
- Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται λόγος για δύο ονομασίες, που μέχρι πριν έναν αιώνα όριζαν μεγάλο μέρος της Δυτικής Θεσσαλονίκης, Λεμπέτ και Ζέιτενλικ. Ο Λαζαρίδης εξηγεί τα γεωγραφικά όρια αυτών των δύο, τα οποία μεταβάλλονταν κυρίως για λόγους πολιτικούς (!).
- Στο δεύτερο κεφάλαιο βλέπουμε την εξέλιξη αυτών των περιοχών, κυρίως, στο χρονικό διάστημα μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης έως την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
- Το τρίτο κεφάλαιο είναι το μεγαλύτερο και αναφέρεται σε κάθε χρόνο ξεχωριστά, από το 1914 έως το 1918 στα σημαντικότερα γεγονότα, που συνέβησαν στην περιοχή.
- Το τέταρτο κεφάλαιο είναι και ο επίλογος ουσιαστικά του βιβλίου, μιλώντας για όσα συνέβησαν στη Δυτική Θεσσαλονίκη μετά το 1919.
Οι πηγές του συγγραφέα είναι κυρίως οι εφημερίδες της εποχής, οι οποίες με τα ρεπορτάζ και την ειδησεογραφία εκείνων των χρόνων έφεραν στην επιφάνεια τον κόσμο και τη γεωγραφία της Δυτικής Θεσσαλονίκης. Νομίζω ότι είναι αρκετά δύσκολο να φανταστεί ο σημερινός Θεσσαλονικέας το πώς ήταν ο σημερινός Εύοσμος, η Σταυρούπολη, η Νεάπολη, η Πολίχνη κτλ πριν έναν αιώνα, αλλά ο Λαζαρίδης καταφέρνει να δώσει μία εικόνα. Ίσως μια παράλληλη ανάγνωση της «Μοναξιάς του Ζέιτενλικ» να δώσει μια σαφέστερη εικόνα.
